Er staat niets over tijd bij de officiële kenmerken van autisme. Toch hoort het echt bij autisme: problemen met tijd.

Kloktijd

Stel dat je een afspraak in je agenda hebt staan om 14.30, dan staat de hele dag in het teken van die afspraak. Minstens 100 maal bereken je opnieuw of je voldoende tijd hebt ingeruimd voor de reis naar je afspraak toe, of je geen vergissing hebt gemaakt. En steeds opnieuw vraag je je af of je lijstje met wat je mee wilt nemen (op papier of in je hoofd) wel volledig is.

Bovendien moet je steeds op de klok kijken of het al zo ver is. Je kunt de afspraak weliswaar in je telefoon zetten om dat probleem op te lossen, maar daarmee zijn de andere problemen nog niet opgelost.

Sommigen zijn daarom op afspraken stelselmatig veel te vroeg. Hoe langer de reis en hoe meer onzekerheden, des te vroeger zijn ze op de afspraak. Anderen geven het op om voortdurend bezorgd te zijn en komen daardoor stelselmatig te laat. Hoe dan ook, afspraken op een bepaalde tijd zijn  problematisch.

Natuurlijke tijd

We zijn geneigd te denken dat het verstrijken van de tijd hetzelfde is als de kloktijd. Toch klopt dat niet. Stel bijvoorbeeld dat je op vakantie bent, een wandelvakantie, met een rugzak met proviand en een tent. Je hebt geen telefoon bij je, maar een kaart en, vooruit, een navigatiesysteem (maar zonder klok). Je staat op wanneer het licht wordt, je gaat slapen als het donker wordt. Je houdt pauze wanneer je moe bent. Je maakt eten wanneer je honger hebt. Je drinkt wanneer je dorst hebt. De tijd verstrijkt, en je ‘meet’ de tijd aan de hand van het daglicht en je eigen gesteldheid (moe, honger, dorst). Je zou dat de ‘natuurlijke’ tijd kunnen noemen.

Er zijn plekken op de wereld waar iedereen volgens die natuurlijke tijd leeft. Zelfs als er een bus rijdt, weet je hoogstens dat er elke dag eentje rijdt. Je loopt dus naar de bushalte wanneer je weg wilt en kijkt dan wel wanneer de bus komt.

Ik kan me herinneren dat ik vroeger ook op die manier met de trein omging. Ik liep naar het station wanneer ik weg wilde, keek wanneer er een trein ging die langs een station kwam waar ik over zou kunnen stappen, enzovoort. Een trein moeten ‘halen’ is een ramp; met de trein reizen volgens de natuurlijke tijd is ontspannend.

Als je autistisch bent, ben je meer dan andere mensen ingesteld op de natuurlijke tijd. De kloktijd past niet bij je. Het lastige is dat de rest van de wereld tot in het extreme is ingesteld op de kloktijd, zeker in Nederland.

Wat zou het heerlijk zijn, voor iedereen, wanneer we met z’n allen ons best doen om waar mogelijk de natuurlijk tijd te gebruiken en de kloktijd alleen waar het echt niet anders kan.

Ook verschenen bij uitgeverij Saam, vanwege mijn boek Autisme is geen puzzel dat daar is uitgekomen.