Automatismen zijn ideaal. Wanneer je naar je werk rijdt, op de fiets of in de auto, en je realiseert je, als je aankomt, dat je eigenlijk geen herinnering hebt van je ritje, betekent dat dat je alles op de automatische piloot hebt gedaan. Je hebt geen enkele beslissing bewust hoeven te nemen. Dat schept ruimte, want beslissingen kosten energie en hersencapaciteit.

Wanneer je, op je werk aangekomen, over de gang loopt en collega’s groet, met een van hen een praatje maakt, en dan achter je bureau gaat zitten, kun je dat allemaal ook volledig op de automatische piloot doen. Je houdt al je energie over voor je werk.

Tenzij je autistisch bent…

Automatismen en autisme gaan niet samen: op vrijwel geen enkel gebied kun je, wanneer je autistisch bent, gebruik maken van een automatische piloot.

Wanneer je autistisch bent, en je gaat achter je bureau zitten op hetzelfde moment als je neurotypische collega, heb je dus al een ochtend vol bewuste beslissingen achter de rug.

Sociaal

De meeste mensen weten wel dat autisme vaak betekent dat iemand onhandig is op sociaal gebied. Soms blijven ze toch het gevoel hebben dat autisten `gewoon horkerig en egoïstisch’ zijn. Wanneer die mensen beseffen dat je geen automatismen hebt, als je autistisch bent, kunnen ze misschien leren aanvoelen dat het echt geen egoïsme of horkerigheid is.

In sociale situaties varen mensen in hoge mate op hun automatische piloot. Je hoeft niet meer te bedenken of je iemand een hand geeft, of een zoen, of niets doet. Je hoeft niet te bedenken wat je zegt als iemand je vraagt hoe het met je gaat. Is het de bedoeling dat je daar serieus op in gaat of moet je gewoon `goed’ zeggen? Je weet gewoon wat je in elke situatie kunt doen.

Zonder al die automatismen, moet je in elke situatie opnieuw beslissen wat te doen. Je kijkt af wat anderen doen, en past je daaraan aan. Als er geen anderen zijn om van af te kijken wordt het nog moeilijker.

Elke situatie is als het ware nieuw voor je. In elke situatie moet je het doen met je verstand: er is geen intuïtie om blind op te varen.

Ook de gewoonste dingen

Als het gebrek aan automatismen alleen over sociale situaties zou gaan, zou het nog te doen zijn, maar helaas is dat niet het geval.

Ik merk dat aan mezelf, tijdens mijn ochtendritueel. Elke ochtend zet ik twee koppen espresso met citroen. Je zou zeggen dat de handelingen die ik daarvoor moet doen na al die jaren automatisch zouden gaan, maar dat is helaas niet zo: vrijwel elke keer doe ik wel iets `verkeerd’: ik vergeet het kopje warm te maken, of ik zet het apparaat uit in plaats van de `koffiezetknop’ te gebruiken, enzovoort. Op dezelfde manier vergeet ik vaak m’n telefoon mee te nemen, of m’n portomonnee, of m’n toegangspasje.

Over al dat soort zaken moet ik steeds bewust nadenken om niets te vergeten, of niets verkeerd te doen.

Zo komt het ook, heb ik het idee, dat Ernst altijd weer z’n motorsleutels kwijt is. We hebben een kastje, direct achter de voordeur, waarin we de sleutels hangen. Maar dat is geen automatisme geworden. Als hij thuiskomt is hij vaak met duizendenéén dingen bezig, in z’n hoofd, en de sleutels worden dan op een willekeurige plek neergelegd.

De consequenties

Aan de ene kant is het mooi, wanneer je in je leven vrijwel geen automatismen opbouwt. Het betekent dat je elke beslissing bewust neemt. Het betekent dus ook, dat je je leven veel meer bewust meemaakt. Voor jou is je woon-werkverkeer route geen `blank gat’: elke dag maak je dat ritje bewust mee.

Aan de andere kant betekent het dat je leven veel vermoeiender is dan het leven van andere mensen. Elke beslissing die je neemt kost energie. Je verbruikt je energie dus voor dingen die anderen geen enkele energie kosten.

De consequentie is daarom dat je, wanneer je autistisch bent, structureel (veel) minder energie hebt dan andere mensen. Dat is erg lastig.

In de eerste plaats is het lastig voor jezelf, vooral omdat je je vaak niet realiseert hoe het komt. Je meet jezelf dan af aan anderen, eist van jezelf dat je net zoveel hooi op je vork kunt nemen als anderen, en gaat steeds opnieuw ten onder: je wordt ziek of krijgt een burnout, en je begrijpt maar niet hoe dat komt.

In de tweede plaats is het ook lastig voor je partner en je kinderen, en anderen om je heen: die merken steeds opnieuw dat je weinig energie hebt, en zullen vaak denken dat je geen energie voor ze over hebt, dat je niet genoeg om ze geeft.

Oplossing?

Een oplossing is er helaas niet. De enige manier om er mee om te gaan, is accepteren dat het zo is. Als je autistisch bent, moet je je leven eigenlijk langzamer leven dan anderen. Er zit niets anders op.