Iemand met Asperger kan ik de ogen van anderen gemakkelijk paranoïde lijken. Omdat er sowieso allerlei zaken in de communicatie `vreemd’ verlopen, krijgen veel mensen dan de neiging om iemand als `gek’, `obsessief’, `gestoord’ af te schrijven. Dat is niet helemaal terecht, als je bedenkt hoe het komt dat zo iemand paranoïde lijkt te zijn.
Niet filteren
De eerste oorzaak van dit probleem is dat iemand met Asperger, wanneer zich iets vreemds voordoet, niet filtert bij het nagaan van mogelijke oorzaken. Wanneer “wij” (niet-autisten, oftewel neurotypici) bijvoorbeeld meemaken dat een mailtje verdwenen is, gaan we er van uit dat we zelf per ongeluk een fout gemaakt hebben. Wanneer het zich keer op keer voordoet verdenken we misschien het mailprogramma van een fout, en pas in een veel later stadium zullen we misschien de mogelijkheid onderzoeken dat iemand onze computer heeft gehackt (en dat die `iemand’ misschien een veiligheidsdienst is).
Bij mensen met Asperger werkt dat anders. Ze filteren niets. Elke oorzaak wordt onderzocht. En dan wordt er niet gekeken naar de waarschijnlijkheid (want het gaat om één geval, dus de waarschijnlijkheid vinden ze niet relevant), maar naar de mate waarin de mogelijke oorzaak past bij het gevolg. Dan komen er al snel oorzaken naar boven die “wij” als onwaarschijnlijk of zelfs bizar zullen categoriseren.
Er zijn situaties waarin “wij” ook op die manier reageren. In het verkeer bijvoorbeeld, wanneer iemand je snijdt, zijn veel mensen geneigd om aan te nemen dat de ander dat expres doet, terwijl de meest waarschijnlijke oorzaak simpelweg is dat de ander niet goed heeft opgelet.
Associaties en verbanden
Een andere oorzaak zit hem in het feit dat iemand met Asperger niet goed één feit kan isoleren van de rest. Hij (of zij; we gebruiken hier voor het gemak hij) ziet alle verbanden en associaties, en springt van het ene feit naar het andere.
In ons voorbeeld van het verdwenen mailtje kan een mogelijke oorzaak van een geheime dienst die mailtjes doet verdwijnen dus een keten van gedachten met zich meebrengen over WikiLeaks, over wat allemaal bekend is geworden over wat inlichtingendiensten doen zonder dat iemand dat in de gaten had, over allerlei situaties waarin ze over de schreef zijn gegaan, de wet overtreden, enzovoort.
Het lastige daarvan is dat een mogelijke oorzaak waar zoveel extra verbanden mee geassocieerd zijn, daardoor automatisch meer op de voorgrond komt. Dat zorgt bij “ons” voor reacties als “Je ziet spoken die er niet zijn”.
Bij een foto van politie te paard bij een standbeeld, met hoge gebouwen en bouwkranen op de achtergrond, kan iemand met Asperger bijvoorbeeld de volgende associaties hebben: het standbeeld doet denken aan Johan van Oldenbarneveldt, die onthoofd is omdat hij corruptie bestreed. Op de achtergrond zie je torenflats verrijzen: de bouwmaffia is aan de gang. Je ziet politie te paard. De politie zou als functie moeten hebben corruptie te bestrijden, maar in de praktijk beschermt de politie juist vaak corruptie, en er is zelfs af en toe sprake van corruptie binnen de politie zelf. Je ziet ook nog terrassen van café’s in de binnenstad. De horeca is nogal eens het domein van maffia-achtige praktijken.
Wanneer zo iemand je zijn of haar gedachten uit de doeken zou doen, zou de neiging om te denken “paranoia” bijna onweerstaanbaar zijn.
Een verleden van gepest worden
Er is nog een oorzaak voor het feit dat mensen met Asperger vaak eerder lijken te geloven dat er achter een verschijnsel als een verdwenen mailtje een doelgerichte actie van een ander zit. Een afschuwelijk hoog percentage van de mensen met Asperger heeft een verleden van gepest worden.
Het lastige daarvan is dat dat pesten begint op een leeftijd dat mensen met Asperger nog extreem veel moeite hebben om bedoelingen van anderen te duiden. Dat maakt ze ook zulke “gemakkelijke” doelwitten voor pesten. Wanneer tot zo’n kind doordringt dat andere kinderen hen met kwaadwillende bedoelingen bejegenen, komt dat daardoor nog eens extra heftig aan.
Het is dus heel goed mogelijk dat er inderdaad echt een neiging tot achterdocht ontstaat.
Hoe ga je daarmee om?
Het is lastig om er mee om te gaan, want de gedachte dat zo iemand aan paranoïde wanen leidt is onweerstaanbaar. Je kunt twee dingen bedenken:
- In de eerste plaats is het te begrijpen hoe iemand tot zulke gedachten komt, en voor ons onnavolgbare verbanden legt. Het is ook te begrijpen dat het, als je hersenen op die manier werken, heel moeilijk is om die achterdocht binnen aanvaardbare perken te houden.
- In de tweede plaats kun je bedenken dat – bijvoorbeeld in de wetenschap – het heel vaak mensen zijn met Asperger (of een soortgelijke ongefilterde manier van denken), die lang voor anderen dat konden zien, de werkelijke oorzaak van iets durfden te benoemen of verbanden konden zien die voor anderen nauwelijks te bevatten waren. Denk bijvoorbeeld aan Einstein die bedacht dat de snelheid van het licht constant moest zijn en dat tijd daarom relatief moest zijn, of denk aan journalisten in de Watergate affaire, of in de HSBC affaire.
Met die laatste opmerking wil ik beslist niet beweren dat mensen met Asperger altijd gelijk hebben met hun “achterdochtige” ideeën. Dat de ander daar wel in gelooft is zijn of haar goed recht, en betekent niet automatisch dat die ander “paranoia” of “gestoord” is.
Wat geen zin heeft, als je weet dat degene tegenover je Asperger heeft, of een Autistiforme “stoornis”, is om te proberen de ander te overtuigen van zijn of haar ongelijk, want er is een grote kans dat de ander je dan alle mogelijke verbanden en mogelijkheden gaat uitleggen, wat een lang en moeizaam gesprek oplevert.
Wat ook geen zin heeft, is om te gaan uitleggen wat de meest waarsschijnlijke oorzaak is. De ander heeft die oorzaak namelijk beslist ook gezien (er is geen filter), maar terzijde gelegd omdat andere oorzaken in zijn of haar ogen beter bij de verschijnselen passen.
Het beste advies lijkt mij om je ogen open te blijven houden voor *alle* mogelijkheden (dus ook voor “achterdochtige” verbanden), en tegelijkertijd te besluiten niet echt in te gaan op “achterdochtige” ideeën waar je niet in gelooft.
Het is heel moeilijk wanneer die paranoia op jezelf gericht is. Mijn Asperger partner heeft mij zonder aanleiding ‘gedumpt’ om het zo te zeggen. Ik had een goedbedoeld en lief berichtje gestuurd dat bij hem totaal verkeerd is binnengekomen. Hij is uit het niets veranderd van een verliefde puber naar iemand die vol aversie tegen mij zit (heeft hij letterlijk gekwetst). We hebben een LAT relatie dus wonen niet samen. Ik was behoorlijk overstuur na deze plotse breuk en heb hem dan paar dagen erna nog paar keer proberen contacteren om hier op zijn minst eens over te praten. Nu heeft hij het in zijn hoofd gehaald dat ik een stalker ben en hij aanklacht gaat doen bij de politie. Te gek voor woorden maar dat neemt hij dus echt. Wat moet ik hier nu mee?
Dat lijkt me heel lastig op te lossen. Alleen wanneer je een bemiddelaar kunt vinden, lijkt me.
Tsja je staateven buitenspel, dus kunt even niets, wat me verstandig lijkt, hoe moeilijk dat ook is, is als je nu probeert een maand helemaal NIETS van je te laten horen. EN dat dus ook niet aankondigen…
Dat zal voor hem waarschijnlijk zo vreemd zijn, na je vruchteloze pogingen het gesprek te zoeken, dat hij misschien wel loskomt uit zijn paranoia en zich zorgen gaat maken om jou, als hij echt wat om je geeft.
Dat je je gekwetst voelt hoort erbij, dat heet te maken met onze aangeleerde tactloosheid, die overigens grotendeels afgeleerd kan worden, want sociale conventies zijn wel te leren, al gaat dat bij Autisten veel langzamer en niet altijd vlekkeloos, dus als je echt van hem houd zul je ook leren dat dat kwetsen niet zo bedoeld is, en als je zover komt, zal je het ook niet meer zo ervaren…
Puur voor het begrip, wat stond er in het briefje waar hij zo van overde zeik ging dat dit het gevolg was ???
Beste Ernst,
Bedankt voor je verhelderende reactie. In het berichtje stond dat ik na al die maanden graag eens zijn huis wilde zien. Hij is heel erg gesteld op zijn privacy. Heeft op Facebook ook een valse naam. Is dat ook typisch Asperger? Ik ben nog nooit in zijn huis geweest. En zijn vrienden vroegen ook om mij eens te ontmoeten. En ik wou hen ook ontmoeten. Daarover ging het. Achteraf was dit wellicht teveel druk en veranderingen ineens. Zijn huis zien en zijn vrienden ontmoeten. Hij neemt ook alles op als een aanval of een verwijt dus hij reageerde erg boos op dat berichtje. Waarop ik me dan weer begon te verdedigen en gekwetst was en niet begreep waarom hij zo boos reageerde. Enfin, de gekende communicatieproblemen. Ondertussen heeft hij wel berichtje gestuurd dat het hem spijt. En dat hij even geen contact wil tot de rust is teruggekeerd. Maar dat is moeilijk. Dat daar zoveel tijd moet overgaan terwijl er in mijn beleving niet eens iets erg is gebeurd. Voor hem wel, en dat begrijp ik wel. Dat hij veel meer tijd nodig heeft om dingen te processen en te plaatsen. Enfin, geduld is een mooie deugd.
Hallo,
Als ik dit zo lees weet ik vrijwel zeker dat mijn vader hier ook last van heeft.
Hij is nooit op autisme onderzocht maar dat komt omdat dat in zijn tijd niet gebruikelijk was en toen was dat idee er ook niet. Hij is nu 76 jaar. Maar mijn kinderen hebben beide een vorm van autisme net als hun vader, dus mogelijk van twee kanten.
Mijn vader zag toen ik jong was altijd al de negatieve kant van de zaak. De buren maakte expres herrie om te pesten en de winkels deed producten in de aanbieding omdat er iets mis mee was en ze het dus kwijt wilden. Dit zijn nog maar twee van de vele voorbeelden.
Nu dat hij ouder wordt, wordt het alleen maar erger. Mogelijk heeft hij nu ook parkinson dementie of gewoon ouderdom dementie.
Hij is er nu van overtuigt dat ze giftige stoffen in huis spuiten en dat ze dmv glittertjes op kerstkaarten die aan je schoenen kleven je kunnen volgen.
Hij denkt nu dat mijn moeder die aan kanker is overleden Door die gassen is vergiftigd. Hij afgelopen week in de nacht buiten gaan lopen om te laten zien dat hij niet bang is voor die lui die gassen II niet zijn huis spuiten.
Overigens weet ik ook dat er vroeger in zijn jeugd iets is voorgevallen waarbij ik snap dat je de mensheid niet meer vertrouwd. Dit verhaal hebben we nooit van hem gehoord maar van een tante.
Het lastige is dat hij niet mee wil werken aan een onderzoek. Ook wil hij geen hulp of praten. Dan kan je niets voor hem doen.
Ik ben er bijna zeker van dat het met autisme te maken heeft.
Groetjes, Irma
Hoi Irma,
Wat lijkt me dat een moeilijke situatie!
Extreme achterdochtigheid kan ook voorkomen bij een aantal psychiatrische diagnosen. Zo bestaat bijvoorbeeld de paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Dat zou ook in overeenstemming kunnen zijn met wat er in het verleden met hem is voorgevallen. Persoonlijkheidsstoornissen zijn vrijwel niet te veranderen, en het is ook heel moeilijk mensen er inzicht in te geven.
Datzelfde geldt overigens voor Asperger, wanneer het dat zou zijn, maar ik denk dat in dat geval veel meer, en hele andere zaken zouden zijn opgevallen.
Extreme achterdocht schijnt sowieso vaak bij ouderen op te treden: http://www.btsg.nl/infobulletin/achterdocht.html
Ik denk dus – helaas – niet dat een diagnose nog iets zal kunnen helpen. Er veel over lezen wel, en dan met iedereen die met hem om gaat bespreken hoe er op te reageren.
Dank je wel voor deze uitleg. Duidelijk in gewone taal. Het verklaart een hoop van het gedrag van mijn partner. Doordat ik nu snap waar het vandaan komt kan ik er veel beter mee omgaan. Thanks! 😉
En jij bedankt voor je reactie!
Heb zojuist met mijn autistische partner een soortgelijk geval meegemaakt. Hij is nu onbereikbaar voor mij en weet niet meer wat ik kan doen.Ik heb namelijk niets gedaan maar zijn ex heeft wel kooltjes op het vuur gegooid en dat was precies wat ze wilde.
Ik heb in een mail wel uitgelegd wat er echt is gebeurd en hoop hem te bereiken.
Heb ook gezegd dat ik hem de tijd geef om hier uit te komen en hem verder met rust te laten.
Maar of dat genoeg is om samen verder te gaan zal de tijd leren. Ging alleen om een mailtje wat je waarschijnlijk ook op een verkeerde manier kunt uitleggen waarvoor ik niet op mijn hoede was.
Wat ik heb gemerkt is dat iemand met autisme op zo’n moment zo in zichzelf vast kan zitten dat uitleg over hoe je iets bedoelde of waarom je iets zei niet goed aankomt. Het ‘gaat dan alleen maar over jou’, heeft ‘de autist’ het gevoel.
Ik probeer sindsdien vooral eerst te vragen naar hoe hij zich voelt, of te zeggen dat ik me kan voorstellen dat hij zich heel erg rot voelt: “Heb je het gevoel in de steek gelaten te zijn?” of iets dergelijks.
Dat werkt beter. Vaak komt hij dan met de uitleg waarom, en dan wordt het gemakkelijker om te zeggen dat het je heel erg spijt dat je het op zo’n manier hebt gezegd dat het leek of je dat bedoelde (of zoiets).
Jakob bos
3 juli 2015 om 10:13
Er werd mij een “schoonzoon” in de schoot geworpen. Had geen idee wie wat hij is.
Sylvia ik had een handreiking verwacht met mijn verhaal als het niet van U komt waar kan ik dan wel terecht? Ik ga hopelijk nog jaren mee en dit graag in Harmonie.
bvd
jakob
Sorry, ik had niet in de gaten dat je een antwoord verwachtte.
Asperger kan erfelijk zijn, maar het hoeft niet, en het kan ook ontstaan zonder dat een van de ouders een vorm van autisme heeft.
Ik zou dus bij je kleinkinderen niet proberen te kijken of ze wel “normaal” zijn, maar gewoon van ze houden zoals ze zijn.
Dat is in principe natuurlijk ook *het* advies voor de omgang met iemand die Asperger heeft (of dat bij je schoonzoon het geval is is nog maar de vraag; jij vindt het goed bij hem passen, maar dat zegt natuurlijk weinig). Hou van iemand zoals hij of zij is. Met alles er op en er aan.
Het etiket Asperger (wanneer officieel vastgesteld) kan helpen om een manier te vinden om de communicatie te verbeteren, wanneer die moeizaam verloopt. Dat is zoals je een etiket moet zien. Niet als iets dat een *persoon* definieert, en ook niet als iets dat zegt dat hoe jij alles doet de norm is omdat je dat etiket niet hebt.
Ik hoop dat je een beetje begrijpt wat ik bedoel!
Er werd mij een “schoonzoon” in de schoot geworpen. Had geen idee wie wat hij is. Na een vraag werd door mijn Dochter verteld hij heeft ADHD he daar zijdelings iets van vernomen maar het is een verzamelnaam van alle soorten hoe zal ik het noemen gekken/verstandelijk gehandicapten/draadjes die niet goed in de hersenen gelinkt zijn. Ging me inlezen en vond Asperger goed bij hem passen. Waarom werd mij dit niet verteld waarom werd ik niet ingeleid. Ik raak gefrustreerd van de opmerkingen beweeg redenen van hem. Het gehele omgang verloopt zeer moeilijk. Mijn Dochter heeft met hem twee schatten van Kleinkinderen nu Lees ik dat Asperger erfelijk is mijn Klein dochter is zeer gevoelig en hoog begaafd ik hou mijn hart vast. Deze gegeven denk ik dat de toekomst van deze kleinkinderen niet altijd gelukkig zullen verlopen omdat de Vader Asperge heeft.
Hoi Jakob,
Iedereen heeft wel een beperking, sommigen kenne hem al, de meesten nog niet, dus zo bijzonder is het ook weer niet dat je een Asperger in de schoot geworpen werd, en zeg nou zelf het is toch een veel prettiger idee dan dat je Dochter een Psychopaat aan de haak had geslagen?
Dat je kleinkinderen al dan niet gelukkig zullen opgroeien kun je voor een deel zelf beïnvloeden door *vertrouwen* uit te stralen dat je hun maar ook hun vader *accepteert* zoals ze zijn, met al hun hebbelijkheden en onhebbelijkheden, en ze waar nodig te ondersteunen in de voor je kleindochter in ieder geval vaak onbegrijpelijke reacties van de gewone mensen op haar intellect.
Want gewone mensen reageren over het algemeen nogal allergisch op mensen met een sneller werkend stel hersens, vooral omdat de HBer (hoogbegaafd) zo snel dwarsverbanden legt dat ze vaak reageren op wat de “gewone” gesprekspartner eigenlijk probeerde te verbergen in verhullende woorden, en dat “achter het masker kijken” waar Aspergers soms extreem goed zijn, word door ‘Normale’ mensen als mateloos irritant ervaren.
Wat vooral jou kan helpen is dat je er alert op probeert te blijven dat Aspi’s als eerste de letterlijke betekenis van je woorden horen en dan pas je impliciete boodschap, probeer de boodschap dus altijd zo kaal en letterlijk mogelijk te hertalen.
Vraag dus liefst “wil je nog wat koffie in je kopje”
Inplaats van “wil je nog een kopje”, wB
Bij de laatste vraag is de interne reactie van een ASS namelijk *ik heb toch al een kopje?*, waardoor je al een kleine verwarring oproept, als jij weer geïrriteerd op die verwarring reageert gaat het gesprek al snel bergaf…
En voor die kleinkinderen is het van het grootste belang dat de ‘volwassenen’ het goede voorbeeld geven in de omgang met elkaar, en helaas zijn Aspergers vaak niet heel sociaal vaardig (ik heb dat ook moeten leren, en ga nog steeds vaak de mist in) en jij als Ouder en WIjzere zal dus vaak veel werk hebben om het tekort in de Sociale interactie van je schoonzoon op te vangen, en je niet te laten triggeren door de irritatie die de miscommunicatie oproept.
Want als je de teleurstelling dat je dochter geen ‘normale’ partner gevonden heeft die ik nu al merk in je woorden in het bijzijn van je kleinkinderen laat merken, krijgen die ook het gevoel dat ze “minderwaardig” zijn, terwijl het een *buitengewone ontwikkeling* is waar ook heel veel voordelen aan zitten, waardoor als ze in vertrouwen dat ze goed genoeg zijn juist veel meer plezier in heun leven kunnen hebben, want 1 ding is zeker Aspi’s ervaren alles veel intensiever dus als ze gelukkig worden zijn ze dat ook veel intensiever 🙂
Ik hoop dat je er iets aan hebt, en wens je veel geluk met je kleinkinderen en natuurlijk met die vreemde snoeshaan die je in de schoot geworpen is, en nu je het was voorschrift eenmaal kent zal het vanzelf een schonere relatie worden, wedden ? 🙂
Met Vriendelijke groet:
Ernst Anepool
Professioneel Asperger…
Of zoals Voltaire het verwoordde:
“Ayant fait réflexion, depuis quelques années, qu’on ne gagnoit rien à être bon homme, je me suis mis à être un peu gai, parce qu’on m’a dit que cela est bon pour la santé.” (Lettre à l’abbé Trublet, 17 avril 1761)
Na jarenlange reflectie, waar men niets mee bereikt, heb ik besloten een beetje meer vrolijk te zijn, want men heeft me verteld dat dit goed is voor de gezondheid.
Prachtige woorden 🙂
Hoe ga je daar mee om? Het werd niet aangeleerd om zich te amuseren. Als je fluitend rondloopt gaat de samenleving alras denken dat je niet helemaal wijs bent.
Wat bedoel je daar precies mee, Jan?
Hoi Jan,
Wat maakt het eigenlijk uit wat de samenleving denkt, als je de media moet geloven is de Samenleving hard op weg racistisch en xenofoob te worden, en dus behoorlijk van het padje af, dat lijkt me dus al niet zon goede maatstaf om je eigen gedrag aan af te meten.
EN stel je eens voor hoeveel leuker het in de stad zou zijn als iedereen vrolijk fluitend rondliep, en wie muziek maakt gaat vanzelf meespelen, en heb je veel meer kans op samenzang dan oeverloze discussie 🙂
Je hebt gelijk, in Nederland word je voornamelijk aangeleerd te kijken wat je fout doet en te kankeren op wat anderen fout doen, wat niet bijdraagt aan een positief ingestelde samenleving, gelukkig is de Samenleving iets waar je zelf deel van uitmaakt, en die zich telkens aanpast: Panta Rhei
Wees de verandering die je graag zou zien…