Er is vaak iets vreemds aan de hand met de context wanneer iemand met Asperger met je praat.  Je krijgt soms te weinig context, waardoor je geen flauw benul hebt waar iemand het over heeft, of je krijgt te veel context, waardoor er van alles wordt gezegd of uitgelegd dat je al lang weet, zonder dat je de gelegenheid krijgt om dat te melden.

Te weinig context

Een voorbeeld: “Weet je wat mooi is? Die stomme telefoonfabrikanten doen eindelijk eens wat ik wil.” merkte Ernst laatst op. Ik wacht dan even tot hij vertelt wat dat dan is dat hij wil, maar het blijft stil. Ernst heeft hiermee, naar zijn idee, een mededeling gedaan die iedereen kan begrijpen, vooral ik.

“Wat dan?”, vraag ik tenslotte.

“Nou dat ze de telefoons waterdicht maken natuurlijk”, antwoordt hij een beetje verbaasd.

Ik denk dat dit een van de vele oorzaken is waardoor er vervelende misverstanden ontstaan tussen mensen met Asperger en “gewone” mensen. Het geeft bij anderen gemakkelijk een lichte irritatie.

Die irritatie zit hem aan de ene kant in het feit dat hij je iets wil vertellen, maar dan van jou laat afhangen (vraag je wel of niet door) of duidelijk wordt wat hij eigenlijk wil vertellen. En aan de andere kant is er het gevoel dat je geacht wordt iets te begrijpen wat je niet begrijpt: alsof er impliciet het oordeel over je wordt geveld dat je dom bent.

“Zeg dat dan meteen”, ben je dan ook nogal eens geneigd te zeggen, maar het probleem is dat het feit dat de context van een ander niet dezelfde is als die van jezelf bij Ernst niet iets vanzelfsprekends is. Voor mij is dat niet iets waar ik over na hoef te denken; dat besef je automatisch. Voor Ernst, en voor anderen met Asperger, is het iets dat hij steeds opnieuw moet bedenken, en dan als het ware moet berekenen wat hij aan context moet geven.

Om dat altijd te moeten doen is extreem vermoeiend. Vandaar dat hij dus juist bij mij, thuis, waar hij z’n ‘guard’ enigszins kan laten vallen, vaak dit soort opmerkingen maakt. Ik raak er dan ook niet meer geïrriteerd door.

Te veel context

Het omgekeerde komt ook voor. Als Ernst iets ingewikkelds wil vertellen, waarvan hij zeker wil zijn dat de ander begrijpt wat hij bedoelt, neemt hij alle context mee. Het helpt dan niet wanneer je iets kort wilt sluiten met ‘Dat begrijp ik’. Hij heeft dan nodig dat hij alles kan vertellen, want alle context meenemen is zo ingewikkeld dat het een heel lang verhaal wordt, waarbij het moeilijk is de draad niet kwijt te raken. Een stukje ‘overslaan’ is dat onmogelijk.

Het probleem is dat hij vaak desondanks de draad verliest, en zijpaden in slaat. Dan ontstaat er een heel lange monoloog, tot hij in de gaten krijgt dat de ander niet meer in staat is om te blijven luisteren.

Perspectief

Het heeft te maken met het feit dat perspectiefwisseling voor mensen met Asperger niet “vanzelf” gaat. Perspectief wisselen kan alleen maar door goed na te denken, en dat is lastig en vermoeiend. Ik heb daar uitgebreider over geschreven in Empathie en Asperger.

Wat is er aan te doen?

Iemand met Asperger kan heel veel leren op dit gebied, maar zal nooit “gewoon” worden, wat context betreft. Hij zal elke keer wanneer hij met iemand praat, rationeel moeten bedenken wat het perspectief van de ander is, en welke context daarbij past.

Dat gaat nooit met de snelheid waarin een gesprek plaats vindt, en er zullen dus altijd ‘vreemde’ gesprekken zijn waarin er te veel of te weinig wordt gegeven.

Het is dus aan ons, de “ander”, om tolerant te zijn, en niet geïrriteerd te raken. Gewoon doorvragen dus in het eerste geval, en melden dat het te lang voor je wordt in het tweede geval.